LABARIN RAYUWATA Daga Atiku Abubakar

An haife ni a ranar 25 ga Nuwamba, 1946 a Jada, Jihar Adamawa, Najeriya. An ba ni sunan kakan mahaifina, Atiku Abdulkadir. Ya kasance al’ada ce a tsakanin Fulani na sanya ‘ya’yansu na farko sunayen kakanninsu na uba.

Kakana Atiku dan asalin garin Wurno ne a jihar Sokoto. A can ne ya hadu da Ardo Usman, wani bafulatani mai martaba daga jihar Adamawa a yanzu. Kakana ya yanke shawarar raka sabon abokinsa zuwa garinsu na Adamawa.

Sun sauka ne a Kojoli, wani karamin kauye a karamar hukumar Jada ta jihar Adamawa. Kakana ya yi noma, yana kiwon dabbobi kuma ya reno iyali. Ya auri ’yar gida a garin Kojoli, ya haifi mahaifina, Garba Atiku Abdulkadir. Shi ne ɗansu tilo. Mahaifina hamshakin dan kasuwa ne wanda yake tafiya daga wannan kasuwa zuwa waccan kasuwa yana sayar da kayan kwalliya, kwalliya, allura, potash, goro da sauran ’ya’yan ’ya’yansa da ya rika zagawa a bayan jakinsa. Ya kuma ajiye wasu dabbobi da noma masara da masara da gyada.

Lokacin da ya yi aure, mahaifina ya zaɓi wata yarinya daga garin Jada kusa da ita, iyayenta sun yi hijira daga Dutse, babban birnin Jihar Jigawa. An haifi mahaifiyata Aisha Kande a Jada. Ubana da kakan ubana duka maza ne masu ilimi. Sun ba manya da matasa darussan addinin musulunci kyauta a garin Kojoli a lokacin hutun su. Sa’ad da nake yaro ƙarami a Kojoli, iyayena sun ƙaunace ni. Sun yi iya ƙoƙarinsu don su yi mini tanadi da kuma tabbatar da cewa na girma a yanayi mai kyau na ƙauna da ruhaniya. Mahaifina ya ganni a matsayin kyauta mai wuyar gaske, ɗan kaddara. Iyayena sun yi ƙoƙarin samun ƙarin ’ya’ya ba su yi nasara ba.

ZUWA MAKARANTAR Mahaifina Garba Atiku Abdulkadir yana sona. Ya so in zama malamin Islama, makiyayi, manomi da ciniki – kamar shi. Mutum ne mai kishin addini wanda ke da shakkun ilimin Yammacin duniya wanda ya yi imanin zai iya lalata tunanin matasa. Mahaifina bai so in je makaranta ba. Ya yi ƙoƙari ya ɓoye ni daga idanun jami’an Hukumar Ƙasa da suka fara yaƙin neman ilimi na dole a yankin. Nan da nan mahaifina ya gano cewa ba zai iya jurewa iskar canjin da ke kadawa a yankin a lokacin ba. Yayan mahaifiyata, Kawu Ali, wanda ya sami ɗan ƙaramin ilimi ta hanyar karatun manya, ya yi mini rajista a makarantar Firamare ta Jada a watan Janairu 1954 a matsayin Atiku Kojoli. Saboda kokarin hana ni zuwa makaranta, an kama mahaifina, aka gurfanar da shi a gaban kotun Alkali tare da ci tarar Shilling 10. Ya ki biyan tarar. Yace bashi da kudi. Ya yi kwanaki a gidan yari har sai da kakata ta uwa wacce ta ke yin sabulun gida don sayarwa a cikin al’umma ta tara kudin da za ta biya tarar sannan aka sako mata uba. Amma mahaifina ba mutumin farin ciki ba ne. Ya yi baƙin ciki da fushi don an ɗauke masa ɗansa tilo don a fallasa shi ga wani baƙon duniya. Ya ga ilimin Yammacin Turai barazana ce ga kyawawan dabi'u da salon rayuwarsu.

Mutuwar Uba Shekaru uku bayan na soma makaranta, bala’i ya auku a watan Disamba na shekara ta 1957. Ina ɗan shekara 11 a lokacin. Ina gab da fara babbar makarantar firamare a Jada a matsayin ɗalibin kwana. Mahaifina ya nutse a ruwa sa’ad da yake ƙoƙarin haye wani ƙaramin kogi da ake kira Mayo Choncha da ke wajen garin Toungo, wani gari da ke makwabtaka da shi. Kogin ya kasance cikin magudanar ruwa biyo bayan ruwan sama mai yawa. Washegari ne aka tsinto gawar mahaifin kuma aka binne shi a Toungo kamar yadda addinin Musulunci ya tanada. Ya rasu bai kai shekara 40 ba.

Na gina makarantar firamare ta islamiyya a inda aka binne shi bayan shekaru da yawa don in dawwama. Mutum ne mai saukin kai, mai kokari, mai kirki, mai gaskiya kuma mai tsoron Allah. Ina kewarsa sosai. Bayan rasuwar mahaifina, aikin renona ya hau kan mahaifiyata Kande da ’yar’uwarta Azumi da ba ta haihu ba da kuma dangin mahaifina da ke Kojoli. Ko da yake mutane suna da kirki da kulawa da ni, yana da wuya dangi su cika gurbin da mahaifina ya bari. Don haka, ina yawan baƙin ciki da kaɗaici. Mutuwar Uba ta yi mini zafi sosai. Na yanke shawarar yin aiki tuƙuru, na mai da hankali sosai kuma in yi nasara a rayuwa don in sa mahaifina alfahari. Na tabbata yana wani waje yana kallona. Ban so na bata masa rai ba. Da ace mahaifina ya dade ya ga fa'idar ilimin Turawa a rayuwata.

KADUNA, KANO & ZARIA Bayan na kammala makarantar firamare a Jada a shekarar 1960, na samu shiga makarantar sakandiren lardin Adamawa da ke Yola. Na haɗu da wasu samari maza 59 daga Adamawa da sauran su a watan Janairu 1961 don fara tafiya ta makarantar sakandare ta shekara biyar. Taken makarantar shine Tiddo Yo Daddo, bafulatani aphorism na "Jurewa is Success". Ya tunatar da mu kullum cewa nasara a rayuwa za ta zo ne kawai ga waɗanda suka yi aiki tuƙuru kuma suka jajirce. Makarantar Sakandaren Lardin Adamawa, kamar sauran a yankin, tana cikin rukuni na biyu na makarantun gaba da firamare a Arewacin Najeriya. Makarantun da suka fi fice su ne Kwalejojin Gwamnati da ke Zariya da Keffi. Daliban da suka yi fice a jarrabawar shiga jami’o’in sun je kwalejojin gwamnati; wadanda suka yi kyau sun tafi Makarantun Sakandare na Lardi; An tura matsakaicin ɗalibai zuwa Makarantun Sana'a a sassa daban-daban; sannan kuma an tura wadanda suka fadi jarrabawar zuwa cibiyoyin gona da aka kafa a dukkan Larduna. Tsari ne mai kyau wanda ke kula da kowa ba tare da la'akari da matakin hankalinsa ba.

Sa’ad da nake ɗan shekara 15, na yi hutu na makaranta a gida, ina aiki a matsayin magatakarda a Ganye Native Authority. Shugabana shi ne Adamu Ciroma, hakimin gundumar a lokacin. Daga cikin kuɗin da nake samu na aikin hutu, na saya wa mahaifiyata gida a Ganye, hedkwatar karamar hukumar. Bungalow mai katon laka yana da dakuna biyu da kicin da bandaki. Ya kashe ni kusan Fam Sterling tara. Mahaifiyata ta yi farin ciki da alfahari da ni. Na cece ta daga rashin matsuguni bayan babban yayanta ya sayar da gidan iyali a Jada ba tare da saninta ba.

HIDIMAR A CIKIN kwastan

Kafin in kammala Difloma a fannin Shari’a a watan Yuni 1969, wata tawaga daga Hukumar Kula da Ma’aikata ta Tarayya ta zo kan hanyar daukar ma’aikata zuwa jami’a. Kwatsam sai daya daga cikin wadanda suka yi hira da su ya samu rahoton cewa na taba samun cancantar shiga aikin ‘yan sanda kuma na samu horo a shekarar 1966. Wannan bayanin ya jawo hankalin shugaban kwamitin tattaunawar. wanda ya yi mulki da gaggawa. "O.k., ka je ma'aikatar kwastam da haraji". Haka na shiga Sashen Kwastam a watan Yuni 1969. Hannun da ba a iya gani da ke tsara rayuwata ta sake sa ni zuwa ga kaddara ta. Bayan samun horo na a Kwalejin ‘yan sanda da ke Ikeja, Legas da kuma makarantar horar da kwastam da ke Ebute Metta a Legas, sai aka tura ni tashar iyakar Idi Iroko. Ni da abokan aikina, an dora min nauyin karbar haraji kan kayayyakin da ake shigowa da su daga kasashen waje, da dakatar da shiga da fita daga haramtattun kayayyaki, da kamawa da hukunta masu fasa-kwauri. An buga ni a 1972 zuwa filin jirgin sama na Ikeja da ke Legas daga baya zuwa tashar jiragen ruwa Apapa a Legas. Na ga hukumar kwastam ba wai wata hukuma ce ta ladabtarwa ba, sai dai wata hanya ce ta samun kudin gwamnati. Maimakon in kwace kaya da karbar kudi a hannun masu su, sai na yi kudin gwamnati.

Mutane da yawa sun yi ƙoƙari su jawo ni ba su yi nasara ba. An tura ni Ibadan a tsakiyar 1975 kuma na kara girma Sufeto na Kwastam. Wannan ya kasance a cikin kwanakin tunawa da Janar Murtala Muhammed, sabon shugaban mulkin soja na kasa wanda ya zaburar da al'ummar kasa ta hanyar yakin neman zabe, kwarewa, aiki, kishin kasa da sadaukar da kai. Na yaba da Janar Muhammed kuma na yi ƙoƙari na inganta ɗabi'u iri ɗaya da canjin ɗabi'a a ofishinmu. Jami’an Hukumar Kwastam da ke Ibadan suna yi mini lakabi da “Murtala Muhammed Junior” saboda sun ce ina halinsa. Duk da cewa ni ne na biyu a kan mulki a Ibadan, na kan ba da umarnin a kulle wadanda suka makare a ofisoshinsu.

Na yi bakin ciki da jin labarin kisan Janar Muhammed da aka yi a ranar 13 ga Fabrairu, 1976 a lokacin juyin mulkin da bai yi nasara ba. Wasu daga cikin wadanda daga baya aka samu da hannu a juyin mulkin kuma aka kashe su na san su. Amma ban san suna da hannu a wani yunkurin juyin mulki ba. Ba da daɗewa ba bayan wannan juyin mulkin da bai yi nasara ba, sai aka mayar da ni Kano a 1976.